Τα χρόνια της ελληνικής επανάστασης πολλές γνωστές και άγνωστες γυναίκες αγωνίστηκαν για την ελευθερία , θυσιάστηκαν για να μην πέσουν στα χέρια του εχθρού ή διέθεσαν την περιουσία τους στον Αγώνα και πέθαναν σε συνθήκες απόλυτης ένδειας.
Στην Πελοπόννησο βρίσκουμε άφθονα στοιχεία της γυναικείας παρουσίας, στην Αρκαδία, τη Μεσσηνία, την Αργολίδα, Κορινθία, Μάνη.
Πριν από την Επανάσταση η γυναίκα κι οι νυφάδες του φοβερού Παναγιώταρου πολεμούν τους Τουρκαρβανίτες και τους νικούν.
Η ξακουστή Κωνσταντινιά, , την οποία η παράδοση άλλοτε μας την φέρνει σαν την μονάκριβη όμορφη κόρη ενός παπά της Κυνουρίας που τιμώρησε ο Ζαχαριάς για τις ανομίες του κι άλλοτε πάλι σαν εκδικήτρια 7 αδελφιών της σκοτωμένων, ήταν αχώριστος σύντροφος και συμπολεμίστρια του Ζαχαριά. Πρώτη ύψωσε στη Σπάρτη τη σημαία της επανάστασης και έδωσε το σύνθημα της εξέγερσης στις πεδιάδες της Λακωνίας. Τέθηκε στο Λεοντάρι επικεφαλής πεντακοσίων παλικαριών και λίγων γυναικών και αγωνίστηκε γενναία αποκρούοντας τον εχθρό.
Ιστορική μορφή του Μωριά, η πρωτοκαπετάνισσα Ζαμπέτα, η μάνα του Θόδωρου Κολοκοτρώνη.
Η Βλαχοθανάσω συνέδεσε τ’ όνομά της με τη γόνιμη πατριωτική δράση του Καπετάν – Μαντά, μεγάλου κλέφτη στα μέσα του 18ου αιώνα.
Στη Δημητσάνα, οι γυναίκες με την αυτοθυσία τους μέσα σε μια νύχτα κατορθώνουν να καμουφλάρουν τόσο καλά τους μπαρουτόμυλους ,ώστε να ξεγελάσουν τους Τούρκους. Οι ίδιες πάλι σε όλη τη διάρκεια του αγώνα ενισχυμένες κι από τις γυναίκες της υπόλοιπης Γορτυνίας, καταστρέφοντας την περίφημη Δημητσανίτικη Βιβλιοθήκη, φτιάχνουν τ’ απαραίτητα πυρομαχικά και σώζουν την Επανάσταση.
Οι Μανιάτισσες ήταν ασυναγώνιστες στον πόλεμο και στο κούρσεμα, δίπλα στους άνδρες. Όταν εισέβαλε ο τουρκοαιγυπτιακός στρατός του Ιμπραήμ στην Πελοπόννησο, 400 περίπου Μανιάτισσες με τα δρεπάνια του θερισμού, υπερασπίστηκαν τη γη τους και κατάφεραν να απωθήσουν την εισβολή.
Η Πανωραία Βοζίκη με την απαράμιλλη ανδρεία και το ηρωικό ήθος και η Σταυριάνα Σάββαινα είχαν την τιμή πρώτες να μπουν στην Καλαμάτα και να ελευθερώσουν την πόλη, ενώ ο Μαυρομιχάλης και ο Πλαπούτας δυσκολεύονταν να πιστέψουν ότι γυναίκες είχαν τόσο θάρρος.
Η Αγγελίνα, κόρη του Ζαχαριά Μπαρμπιτσιώτη, γυναίκα του Νικηταρά, είναι μια εξαιρετική Ελληνίδα, άξια σύζυγος πλάι στον υπεράξιο Τουρκοφάγο. Στη Μάνη επίσης ξεχωρίζει η γυναίκα του Ηλία Μαυρομιχάλη, που πρόωρα σκοτώθηκε στην Εύβοια. Στον Μιστρά διακρίνεται για τη σοφία της και τον πατριωτισμό της, η Ηγουμένη της Παντάνασσας.
Στην πολιορκία της Τριπολιτσάς ,από την προφορική παράδοση κι από τις αφηγήσεις των αγωνιστών, βρίσκουμε άφθονα στοιχεία της σημαντικής γυναικείας παρουσίας στα στρατόπεδα με τη σκληρή ζωή. Έμεινε ξακουστή η δράση των γυναικών της Τεγέας , της Βόρειας Κυνουρίας και του Χρυσοβιτσίου.
Στο Ναύπλιο έζησε και έδρασε, κυρίως στα πρώτα μετεπαναστατικά χρόνια, η περίφημη Παπαλέξαινα. Απ’ τα Μελίσσια της Κορινθίας η Σοφία Ρέντη, στάθηκε η ηρωίδα εμφύλιας διαμάχης, γιατί οι Νοταράδες, ο Πάνος Κολοκοτρώνης και ο Καλλέργης, παρ’ ολίγο να σκοτωθούν για χάρη της, για τα όμορφα μάτια της και τα πλούσια σταφιδοχώραφα του πατέρα της.
Υπάρχουν βέβαια χιλιάδες γυναίκες που δικαιούνται να μνημονεύονται για τη τους δράση στην Επανάσταση του 21 και πριν απ’ αυτή, γιατί με την ομαδική τους δράση και τον επικουρικό τους ρόλο συνέβαλαν την Εθνική μας Απελευθέρωση.
Οι γυναίκες του Εικοσιένα με το απαράμιλλο θάρρος τους, την αξιοθαύμαστη γενναιότητα, τις περιπέτειες και τις θυσίες τους, αποτελούν αξεπέραστα σύμβολα δυναμισμού και πατριωτισμού. Η ίδια τους η ζωή και οι ασυνήθιστες – για τον ομαλό βίο – εμπειρίες που βίωσαν, τούς προσδίδουν το φωτοστέφανο της ηρωίδας. Οι ηρωίδες της Ελληνικής Επανάστασης αποτέλεσαν σημείο αναφοράς και ενέπνευσαν τις Ελληνίδες σε μεταγενέστερες εθνικά κρίσιμες περιόδους, όπως η Κατοχή και η Εθνική Αντίσταση.
Υποσημειώσεις:
- ΑΡΓΟΛΙΚΗ ΑΡΧΕΙΑΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ
- ΔΗΜΗΤΡΑ Θ. ΚΑΤΡΙΒΑΝΟΥ (Πελοποννησιακή Πρωτοχρονιά 1957, «Ιστορία – Λαογραφία – Τέχνη – Επιστήμη», Αθήνα, 1957)
- e-prologos.gr
Μάρω Χατζηνικολάου
Μέλος Δ.Ε. Παραρτήματος Κω, Ένωση Γυναικών Ελλάδας, www.ege.gr – Δασκάλα σε σχολείο της Τρίπολης