«Γιατί κάψαμε τη Σμύρνη; Γιατί φοβηθήκαμε ότι αν έμεναν τα κτήρια στη θέση τους, δεν θα μπορούσαμε να απαλλαγούμε από τις μειονότητες…»

Falih Rifki Atay,  «Cankaya»

Η επέτειος των εκατό χρόνων από την κορύφωση της Μικρασιατικής Καταστροφής έδωσε την ευκαιρία για ένα πληρέστερο αναστοχασμό πάνω σε μια ιστορική Στιγμή εξαιρετικά σημαντική στην ιστορία των Ελλήνων, της Ευρώπης αλλά και της Εγγύς Ανατολής. Μια Στιγμή, που όμως δεν αναδείχθηκε, δεν μελετήθηκε πλήρως, δεν έγινε κοινό κτήμα όλου του ελληνισμού. Έπρεπε να περάσουν επτά δεκαετίες από τότε για να έρθει η ώρα της μερικής δικαίωσης με την ομόφωνη αναγνώριση από τη Βουλή των Ελλήνων της Γενοκτονίας που υπέστη ο ελληνισμός της Μικράς Ασίας στον γενέθλιο χώρο.

Η αναγνώριση της Γενοκτονίας συμβόλιζε τη γεφύρωση του χάσματος μεταξύ των προσφυγικών πληθυσμών και του κράτους, και υπήρξε απόρροια των δυνατοτήτων που πρόσφερε η εποχή της κοινωνίας των πολιτών. Η γεφύρωση αυτή, όμως, δεν οδήγησε σε μια βαθύτερη προσπάθεια αυτογνωσίας και διαμόρφωσης ενός ερμηνευτικού σχήματος που θα ενσωματωνόταν στο εθνικό αφήγημα και θα αναπαραγόταν μέσα από τις εκπαιδευτικές διαδικασίες. Και αυτή η διαπίστωση αφορά τόσο τις κυρίαρχες δυνάμεις του πολιτικού συστήματος όσο και τους φορείς της επίσημης ιστοριογραφίας. Ζητήματα όπως η πολιτική του τουρκικού εθνικισμού στην Ανατολή και οι γενοκτονίες των χριστιανικών λαών, καθώς και οι σταλινικές διώξεις δεν θα απασχολήσουν ούτε κατ’ ελάχιστον τους κυρίαρχους ελλαδικούς ιστοριογραφικούς προσανατολισμούς. Η αναγνώριση του γεγονότος ότι διαπράχθηκε γενοκτονία κατά των ελληνικών πληθυσμών στην Ανατολή από τον καθ’ ύλην αρμόδιο διεθνή ακαδημαϊκό οργανισμό, τον International Association of Genocide Scholars (IAGS), ή η παραδοχή του ιστορικού αυτού γεγονότος από σημαντικούς Τούρκους ιστορικούς, ελάχιστα άλλαξε τα παραδοσιακά αρνητικά στερεότυπα της ιστοριογραφίας μας.

Σε όλες αυτές τις δεκαετίες της σιωπής οι ίδιοι οι πρόσφυγες κάλυψαν το κενό με μια πολύ σημαντική πνευματική εργασία, που υποστηρίχθηκε εκδοτικά είτε από τους συλλόγους, είτε από αυτούς τους ίδιους. Η παράδοση αυτή συνεχίζεται και σήμερα με μια αξιοσημείωτη ερευνητική αλλά και λογοτεχνική παραγωγή. Με τον τρόπο αυτό η γνώση καταγράφεται και κωδικοποιείται επιτρέποντας  στις νεότερες γενιές των προσφύγων του ’22 αλλά και του υπόλοιπου ελληνικού έθνους, να αποκαταστήσουν τη σχέση τους με το ιστορικό παρελθόν και να προτείνουν στη σύγχρονη Ελλάδα την πνευματική επανασύνδεση με τον ελληνισμό της καθ’ ημάς Ανατολής.

Ακριβώς αυτή την επανασύνδεση επιχειρεί το συλλογικό έργο «Σμύρνη. Ούτε είδες, ούτε θα ματαδείς ένα τέτοια θάμα» παρουσιάζοντας όλες τις πλευρές ενός  ανεπανάληπτου φαινομένου, όπως υπήρξε η ελληνική Σμύρνη. Παραδίδεται έτσι μια μοναδική παρακαταθήκη στους επιγόνους. Η επικέντρωση στη Σμύρνη έχει ιδιαίτερη σημασία γιατί απ’ όλες τις ελληνικές περιοχές της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, απ’ όλες τις θαυμαστές πόλεις όπου άνθισε ο ελληνισμός, η Σμύρνη ήταν η κορυφαία. Γι αυτό ακριβώς και οι νικητές του 1922 την κατέστρεψαν με αυτό τον βάρβαρο τρόπο. Οπότε έχει ιδιαίτερη αξία και είναι πολύ σημαντικό να κατατίθενται στον δημόσιο χώρο μελέτες που αποσκοπούν να διασαφηνίσουν ακόμα περισσότερο σκοτεινές πλευρές εκείνου του απωθημένου παρελθόντος.

“Εκ προοιμίου, αξίζουν θερμά συγχαρητήρια στους εμπνευστές, συντονιστές, αλλά και στους ειδικούς συγγραφείς του Αφιερώματος αυτού. Έδωσαν τον καλλίτερο επιστημονικό-ερευνητικό εαυτό τους, βάσει αυθεντικών πηγών, προσωπικών εμπειριών και της σχετικής βιβλιογραφίας, προς απόδειξη του ζητουμένου. Στο τέλος της μελέτης του Αφιερώματος, βγήκε από τα κατάβαθα της ψυχής μου ένας ουρανομήκης θαυμασμός, αλλά, συγχρόνως, και ένας κατάβαθος, οιονεί καταχθόνιος, αναστεναγμός και κλαυθμός. Ο δεύτερος υπερίσχυσε του πρώτου. Χρειάσθηκαν να περάσουν μέρες, για να εξισορροπήσω εντός μου το νοητικό με το θυμικό. Το λογικό με το συναισθηματικό. Βρίσκομαι σε σύγχυση ανθρωπίνων αρχών και αξιών»

Αθανάσιος Αγγελόπουλος, Καθηγητής Πανεπιστημίου – Επιστημονικός Επόπτης Μελάθρου

“Αμέτρητοι μάρτυρες από τον Θεόδωρο Γαβρά και τον Ιωάννη Βατάτζη μέχρι τον Άγιο Χρυσόστομο Σμύρνης, τους τέσσερις άλλους μαρτυρικούς Μητροπολίτες αλλά και τους χιλιάδες λαϊκούς, καθιστούν την Μικρά Ασία, «ματωμένη καρδιά του ελληνισμού». Έτσι κάθε κείμενο που αναφέρεται στην Μικρά Ασία και ιδιαιτέρως στη Σμύρνη, αποτελεί θησαυρό, «τζοβαϊρικό» που θα αφήσουμε κληρονομιά στα παιδιά μας και τις επόμενες γενιές.

Ένας αληθινός θησαυρός είναι και το βιβλίο «ΣΜΥΡΝΗ – ΟΥΤΕ ΕΙΔΕΣ ΟΥΤΕ ΘΑ ΜΑΤΑΔΕΙΣ ΕΝΑ ΤΕΤΟΙΟ ΘΑΜΑ», τους εξαίρετους συγγραφείς του οποίου συγχαίρουμε και ευχαριστούμε εκ βάθους καρδιάς”

Ιωάννης Κ. Παπαδάτος, Πρόεδρος ΕΣΤΙΑΣ Νέας Σμύρνης

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΕΚΔΟΣΗΣ
Δημητριάδου Μαργαρίτα

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΕΚΔΟΣΗΣ

• Ημερομηνία Έκδοσης: 2023
• Σελίδες: 163
• Διαστάσεις: 23×31,5
• Έκδοση: Πολυτελής
• Σκληρό Εξώφυλλο
• Εκτύπωση Ασπρόμαυρη
• Γλώσσα: ελληνικά
• Διατίθεται: Ναι

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΚΔΟΣΗΣ

1. Ο εκτοπισμός των Ελλήνων από την Μικρά Ασία: το σχέδιο της άμεσης και δια της βίας εκδίωξης – γερμανικής προέλευσης και τουρκικής εκτέλεσης
2. Κοινωνικές και οικονομικές επιπτώσεις
3. Ψυχοκοινωνικές επιπτώσεις: η γενεαλογία του τραύματος – ένα εκκρεμές τεσσάρων γενεών;
4. Η πολιτισμική προσφορά των μικρασιατικού ελληνισμού
5. Η οικουμενικότητα του ελληνικού πολιτισμού – νυν και αεί
6. Αντί επιλόγου….¨άξιον εστί¨

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ
Αγγελάκης Εμμ. Μιχάλης
Αλέξη Νίνα
Δημητριάδου Γ. Μαργαρίτα
Μπαλογλου Παυλ. Χρήστος
Παπαδοπούλου Αντ. Θέμις
Σαμαράς Στεργ. Ηλίας
Σαρρής Αδαμ. Μάρκος
Τσούτσος Αθ. Γιώργος