Οι μεγάλες γεωπολιτικές ανακατανομές (αμερικανική και γαλλική επανάσταση, ναπολεόντειοι πόλεμοι, παρακμή οθωμανικής αυτοκρατορίας και παραδοσιακών ναυτιλιακών κέντρων…) που συντελέσθηκαν το δεύτερο ήμισυ του 18ου αιώνα, ανέτρεψαν άρδην την καθεστηκυία τάξη της εποχής – ιδιαίτερα της Ευρώπης.
Στο χώρο της ανατολικής Μεσογείου, καθοριστική υπήρξε, για την τουρκοκρατούμενη Ελλάδα, η ήττα της οθωμανικής αυτοκρατορίας σε τρεις ρωσοτουρκικούς πολέμους. Η Συνθήκη του Κιουτσούκ-Καϊναρτζή (1774) επέβαλε, μεταξύ των άλλων, νέους όρους στο θαλάσσιο εμπόριο στη Μαύρη Θάλασσα και το Αιγαίο – όρους, τους οποίους εκμεταλλεύτηκαν Έλληνες καραβοκύρηδες υψώνοντας στα καράβια τους τη ρωσική ή αγγλική σημαία.
Η κήρυξη της Επανάστασης βρήκε, κατά συνέπεια, στα χέρια των Ελλήνων ένα σημαντικό εμπορικό στόλο, ο οποίος εύκολα μετατράπηκε σε πολεμικό, συμβάλλοντας, μαζί με τις νικηφόρες μάχες στη ξηρά, στην απελευθέρωση της πατρίδας με νίκες και στη θάλασσα.
Ευθύς ως ανέμισε η σημαία της εθνεγερσίας, οι ναυτιλλόμενοι Έλληνες των προεπαναστατικών χρόνων μεταμορφώθηκαν Οι πλοίαρχοι έγιναν στόλαρχοι και ναύαρχοι, οι συντροφοναύτες έγιναν πυρπολητές, στολοκάφτες και ναυμάχοι και τα σιτοκάραβα μετατράπηκαν σε πολεμικά πλοία και πυρπολικά σκάφη.
Κατά τους χρόνους της σκλαβιάς, η πάλη με τα κύματα και η καθυπόταξη του πελάγους είχαν δώσει αίσθηση δύναμης στον υπόδουλο Έλληνα ναυτικό και πνεύμα ελευθερίας και ανωτερότητας. Οι ναυτιλλόμενοι Έλληνες είχαν αναπτύξει το εμπόριο, συσσωρεύσει πλούτο και δημιουργήσει δεσμούς στα ξένα λιμάνια, απολαμβάνοντας προνομίων που δεν είχαν στο τόπο τους, αναπνέοντας τον αέρα της ελευθερίας και γυρίζοντας στην πατρίδα με υψηλό το ηθικό και φρόνημα ακατάβλητο, μεταδίδοντας πίστη και αισιοδοξία.
Συγχρόνως, η διαρκής απειλή Αλγερίνων και Μπαρμπαρίνων πειρατών που τρομοκρατούσαν τότε τη Μεσόγειο συνέβαλε στο ν’ αποκτήσουν καραβοκυραίοι και πληρώματα πείρα πολεμική και σθένος ακαταμάχητο.
Από το ημερολόγιο του πλοίου του Τομπάζη, με ημερομηνία 17 Απριλίου 1821, προκύπτει ότι την αρχική δύναμη του ελληνικού στόλου αποτελούσαν 11 υδραϊκά πλοία, 7 σπετσιώτικα και 3 ψαριανά. Κάθε καράβι έφερε 12 με 18 κανόνια μέσου βεληνεκούς και είχε πλήρωμα 70-120 ναυτικούς – και τι ναυτικούς!
Και ενώ ο Υδραίος Ανδρέας Μιαούλης, χάρις στα ηγετικά προσόντα, την τόλμη και το θάρρος του, ανεκηρύσσετο στόλαρχος του επαναστατημένου ναυτικού, ο Ψαριανός Κωνσταντίνος Κανάρης, άσημος και ταπεινός ναύτης, έγινε σύμβολο ηρωϊσμού και αυτοθυσίας και τα κατορθώματα του αποθανατίσθηκαν στα έργα μεγάλων Ευρωπαίων συγγραφέων και καλλιτεχνών. Η καταστροφή, στον κόρφο της Χίου, της περήφανης τουρκικής ναυαρχίδας των 84 πυροβόλων με 2.000 αξιωματικούς και πλήρωμα ήταν πράξη υπεράνθρωπης τόλμης και ηρωϊσμού – κατόρθωμα που προκάλεσε την κατάπληξη και τον θαυμασμό ολόκληρης της Ευρώπης προσδίδοντας τεράστιο κύρος και αίγλη στην Ελληνική Επανάσταση.
Η συμβολή των Ελληνίδων στον αγώνα του ̓21 υπήρξε εξίσου σημαντική και ουσιαστική. Απ’ αυτές, η Ιστορία ξεχωρίζει την καπετάνισσα Λασκαρίνα Μπουμπουλίνα και την Μαντώ Μαυρογένους.
***
Φέτος δεν υπάρχει ελληνική ψυχή που να μην αναπολεί το μεγαλείο του ̓21. Σε κάθε γωνιά ελληνική, σε κάθε χωριό και πόλη, στους Έλληνες που πατούν τ’ άγια χώματα της πατρίδας, στους ναυτικούς μας οπουδήποτε στην υφήλιο, στους Έλληνες της διασποράς, η μνήμη του 1821 έρχεται ζωντανή να θυμίζει τους μεγάλους αγώνες του Έθνους – υπέρτατος μεταξύ αυτών εκείνος της αποτίναξης του ζυγού της σκλαβιάς! Στρέφοντας το νου μας σ’ αυτούς, κάνουμε ένα μνημόσυνο σ’ όλους τους ήρωες της Επανάστασης, μαχητές και άμαχους: σαν μιά υπόμνηση ότι είναι στη μοίρα αυτού του τόπου να γεννά Κολοκοτρώνηδες και Κανάρηδες, πάντα πρόθυμους να τα δώσουν όλα στο βωμό της Λευτεριάς. Είθε τα μαθήματα της Επανάστασης – ότι η ομόνοια μας οδηγεί σε θριάμβους ενώ η διχόνοια μας σπρώχνει στην καταστροφή – να φωτίζουν το δρόμο μας σαν Έθνος!
Στις μέρες μας, όμως, παρατηρείται το εξής παράδοξο: Ενώ ο αριθμός των ελληνόκτητων πλοίων αυξάνει σταθερά από χρόνο σε χρόνο, ο αριθμός των Ελλήνων ναυτικών φθίνει: από περίπου 145.000 τη 10ετία του ’50, σε λιγώτερους από 20.000 σήμερα.
Αν όλοι μας – Πολιτεία, εφοπλισμός και ναυτεργασία – δεν αφυπνισθούμε και πάρουμε, χωρίς χρονοτριβή, μέτρα δραστικά, δυναμικά, καλά συντονισμένα και ανταγωνιστικά, η Ναυτιλία μας θα αφελληνισθή, θα χαθεί η ψυχή της που είναι οι Έλληνες ναυτικοί και η Ιστορία δεν θα συγχωρήσει την όποια αμέλεια, ολιγωρία ή αδιαφορία μας.
Κί αν δεν τα κάνουμε αυτά και, τελικά, μείνουμε μιά Ναυτιλία με μία δράκα μόνο Ελλήνων ναυτικών να την διαφεντεύουν, πώς θα δοθή στους αυριανούς ναυτίλους μας, άνδρες και γυναίκες, η ευκαιρία να ξεπηδήση από τις τάξεις τους ένας Μιαούλης, ένας Κανάρης, ένας Τομπάζης, Σαχτούρης, Κουντουριώτης, μιά Μπουμπουλίνα ή μιά Μαντώ Μαυρογένους – ένας Λιβανός, ένας Ωνάσης κί ένας Νιάρχος; Γιά να διατηρούν Ελληνικές τις Ελληνικές Θάλασσες και να επιδεικνύουν με καμάρι τη γαλανόλευκη σ’ όλα τα πλάτη και μήκη του κόσμου, αντλώντας δύναμη από τη δύναμη της και ριγώντας από αισθήματα εθνικής υπερηφάνειας – αντί την έπαρση και υποστολή σημαίας στα καράβια μας να την κάνουν τώρα, μηχανικά και χωρίς ενσυναίσθηση, τα αλλοδαπά πληρώματα, στα οποία καταφεύγουμε σήμερα ελλείψει Ελληνικών!…
Έχει κανένας μας, άραγε, προσμετρήσει ή έστω φανταστεί τη δύναμη και τη δόξα που θα αποκτήσει η πατρίδα μας και τον πλούτο που θα αποκτήσει η κοινωνία μας, όταν τα ελληνόκτητα πλοία μας φέρουν τη γαλανόλευκη και είναι επανδρωμένα με ελληνικά πληρώματα; Καιρός, λοιπόν, να εκμεταλλευτούμε στο έπακρον την δυνητική συνεισφορά της ναυτιλίας μας.
Καπετάν Παναγιώτης Ν. Τσάκος
Ιδρυτής των Εταιρειών του Ομίλου Τσάκος
ΣΥΝΤΟΜΟ ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ
- Ιδρυτής των Εταιρειών του Ομίλου Τσάκος και Ιδρυτής των κοινωφελών Ιδρυμάτων “Fundacion Maria Tsakos” με έδρα το Μοντεβιδέο και Ιδρυμα “Μαρία Τσάκος” – Διεθνές Κέντρο Ναυτικής Έρευνας και Παράδοσης με έδρα την Χίο
- Πλοίαρχος Εμπορικού Ναυτικού
- Γεννήθηκε στα Καρδάμυλα της Χίου και προέρχεται από παραδοσιακή ναυτική οικογένεια