Τιτίκα Χαλαμπαλάκη-Δασκαλάκη (1910-1988)
Ελευθερία Χαλαμπαλάκη-Τροπουσκιάδου (1915-1998)
Χριστοθέα Χαλαμπαλάκη-Αλεξανδράκη (1920-2003)
Μετά την Μάχη της Κρήτης, Ιούλιος 1941, δημιουργήθηκε εθνική οργάνωση στην Νεάπολη Λασιθίου, από καθηγητές, που ασχολείτο με την προστασία εφέδρων, προσφύγων κ.λ.π. Στην οργάνωση αυτή βοηθούσαν και από τα μέλη του Συλλόγου «Αδελφότητα», οι αδελφές Χαλαμπαλάκη.
Με την συνδρομή τους έφεραν τους καθηγητές σε επαφή με το Σύνδεσμο των Αντιπροσώπων του Συμμαχικού Στρατηγείου Μέσης Ανατολής και υπεύθυνου της κατασκοπείας του Μιραμπέλλου Κωνσταντίνο Λουμπούνη. Συγχρόνως, η Ελευθερία μετέβη στο Ηράκλειο και διαβίβασε τις προτάσεις τους στον Διευθυντή της κατασκοπείας στη Κρήτη, του Συμμαχικού Στρατηγείου Μέσης Ανατολής, Μιχ. Ακουμιανάκη.
«Χάρις στις εξαιρετικές αυτές Ελληνίδες σώθηκαν πάρα πολλοί που είχαν πιαστεί από τους Ιταλούς και ο περίφημος αγωνιστής της Αριστεράς Μιλτιάδης Πορφυρογένης (Γνωστός ως Κομνηνός). Χάρις σ’ αυτές πληροφορήθηκε η οργάνωση όλα τα ονόματα των προδοτών και έλαβε τα κατάλληλα μέτρα». «Η Μάχη της Κρήτης-Η Αντίσταση» Ιωάννη Μουρέλλου, Β΄ Τόμος.
Κατά την διάρκεια της Ιταλογερμανικής κατοχής, από το Ηράκλειο είχαν μετακομίσει στη Νεάπολη Λασιθίου, στο Ψυχρό, με την μητέρα τους και τα παιδιά τους, περιοχή κάτω από Ιταλική κατοχή, σε σημείο που είχαν την δυνατότητα τις νύχτες να βοηθούν στη φυγάδευση στη Μέση Ανατολή και Αίγυπτο, Άγγλους, Αυστραλούς, Νεοζηλανδούς, Έλληνες Πατριώτες , που κινδύνευαν να συλληφθούν.
Αρχές Φεβρουαρίου 1943 οι Ακουμιανάκης, Dubabin, Rendel, αποφάσισαν την ίδρυση μυστικής πατριωτικής Οργάνωσης ( ΕΟΚ)στο Νομό Λασιθίου, με πρωτεργάτριες τις αδελφές Χαλαμπαλάκη , που αρχικά χρησιμοποιήθηκαν για την έκδοση του αντιστασιακού εντύπου « Ελεύθερος Αγών».
Μετά την απόβαση των συμμάχων στην Ιταλία, ο Στρατηγός Άντζελο Κάρτα και οι Ιταλοί αξιωματικοί, αποφάσισαν να συνεργαστούν με τους Άγγλους και σε περίπτωση συνθηκολόγησης να στραφούν εναντίον των Γερμανών. Στις 27 Ιουλίου του 1943,μετά την πτώση του Μουσολίνι, επείγον σημείωμα από την Νεάπολη ανέφερε ότι οι Ιταλοί ήθελαν να παραδώσουν τον οπλισμό τους στους Έλληνες και όχι στους Γερμανούς. Εμμ.Πετράκη Δ/ντη Λυκείου « Κοραής» , 1953
Ο Ιταλός λοχαγός Φράνκυ Ταβάνα Αρχηγός της Ιταλικής Αντικατασκοπείας στο Νομό Λασιθίου, της Ιταλικής Μεραρχίας ΣΙΕΝΝΑ, που χρησιμοποιήθηκε ως σύνδεσμος του Στρατηγού Κάρτα, ειδοποίησε με ένα στρατιώτη ότι θα επισκέπτετο στο σπίτι τους τις αδελφές Χαλαμπαλάκη. Τις επισκέφθηκε και είπε ότι γνώριζε ότι ήταν οργανωμένες στην αντίσταση και ότι οι Ιταλοί ήθελαν να έρθουν σε επαφή με οργανωμένους πατριώτες της αντίστασης. Του αρνήθηκαν ότι είχαν τέτοιες σχέσεις.
Η Χριστοθέα όμως την επομένη, χωρίς να το πει στις αδελφές της, πήγε στο Ηράκλειο και ενημέρωσε από την ομάδα, τους Λευτέρη Μαλαγαρδή και Νίκο Αλεξανδράκη, οι οποίοι ανέλαβαν να οργανώσουν την συνάντηση στην πόλη του Ηρακλείου.
Η συνάντηση κράτησε 8 ώρες . Πραγματοποιήθηκε στην Κλινική Λιγνού στη Περβόλα , με την παρουσία του Λοχαγού Ταβάνα, οποίος ενεργούσε με έγγραφη εξουσιοδότηση του Ιταλικού Στρατηγίου, Μενέλαου Λιγνού, Ιατρός, Μιχάλη Ακουμιανάκη Αρχηγού Κατασκοπείας Ηρακλείου, Γιαμαλάκη Στυλιανού, Ιατρός, Βρετάκη Κωνσταντίνου ,Ιατρός και του Συνταγματάρχη Νικόλαου Πλεύρη, Αντιπρόσωπο της Κυβέρνησης του Καϊρου και Αρχηγός της Αντάρτικης Ομάδας της Ανατολικής Κρήτης, με διερμηνέα την Χριστοθέα Χαλαμπαλάκη.
Το Πρακτικό της συζήτησης το έδωσαν στον Λευτέρη Μαλαγαρδή, ο οποίος το έστειλε στον Νικ. Δραμυτινό , Δ/ντή Χωροφυλακής στον Άγιο Μύρωνα, ο οποίος ανακοίνωσε το περιεχόμενο στους εκεί αξιωματικούς Χαιρέτη και Καζαντζάκη. Μιχάλης Ακουμιανάκης . Εφημ, « Μεσόγειος.
Ακολούθησε συνάντηση του Στρατηγού Κάρτα , με τον Ταγματάρχη Αρχηγό της Αγγλικής Αποστολής στην Κρήτη , Πάτρικ Λη Φέρμορ , επικύρωσης των όρων της συμφωνίας, της οποίας δεν ολοκληρώθηκαν οι στόχοι, διότι οι Γερμανοί αντελήφθησαν τις προθέσεις των Ιταλών.
Ο Πάτρικ Λη Φέρμορ οργάνωσε επιτυχώς την φυγάδευση στην Μέση Ανατολή του Στρατηγού Κάρτα και του Επιτελείου του. Ο Λοχαγός Ταβάνα παρέμεινε στην Κρήτη και αγωνίστηκε κατά των Γερμανών.Ο Λοχαγός Ταβάνα έδωσε στους αντάρτες ότι ζήτησαν. Ταυτότητες για τους αντάρτες, κιβώτια με όπλα, τα οποία αρχικά παρέδωσαν στο Ψυχρό, στην κατοικία των αδελφών Χαλαμπαλάκη. Επίσης, στοιχεία που οι Ιταλοί είχαν ανταλλάξει με τους Γερμανούς, για το πού βρίσκονται τα όπλα και τα στρατιωτικά πόστα των Γερμανών. Έρευνα Ι.Μ. Καραβαλάκη. 10/7/2012
Ένα απόγευμα το ζεύγος Κομνηνού (Πορφυρογέννη) επισκέφθηκε στη Νεάπολη τις αδελφές Χαλαμπαλάκη. Σε λίγη ώρα Ιταλοί στρατιώτες μπήκαν και συνέλαβαν την Ελευθερία και την πήγαν για ανάκριση στο γραφείο του Ταβάνα.
Η Ελευθερία φορούσε μπλε ταγιέρ με ένα κόκκινο μαντήλι. Ο Ταβάνα τότε της είπε να προσέχουν τις παρέες τους και μάλιστα κάποιον που είναι πιο κόκκινος από το μαντήλι. Της είπε: σκεφθείτε τί εννοώ. Είστε ελεύθερη.
Επιστρέφοντας σπίτι, ανέφερε με απορία τι συνέβη. Ο Κομνηνός όμως κατάλαβε ότι ήταν ένα μήνυμα για αυτόν. Με αυτό τον τρόπο ο Ταβάνα ειδοποίησε τον Πορφυρογέννη ότι κινδυνεύει και να εξαφανιστεί.
Αργότερα έμαθαν ότι υπήρξαν συμφοιτητές στο παρελθόν.
Στις 15 Δεκεμβρίου 1943 συνελήφθησαν και οι τρεις αδελφές .Η Τιτίκα και η Χριστοθέα μεταφέρθηκαν στις φυλακές Νεαπόλεως. Η Ελευθερία στο Ηράκλειο στις φυλακές Αλικαρνασού. Με την βοήθεια πατριωτών και δωροδοκίες Ιταλών, η Ελευθερία αποφυλακίστηκε 31/12 /1943, η Τιτίκα και η Χριστοθέα 10/01/1944.
Επίσης, είχαν λάβει μέρος στην ομάδα που σχεδίασε και πραγματοποίησε την αρπαγή του Γερμανού Στρατηγού Κράιπερ. Η δε Χριστοθέα, με ένα γαϊδουράκι που μετέφερε ξύλα , παριστάνοντας την χωριατοπούλα, πήγε στους αντάρτες στο βουνό το σχέδιο, το οποίο είχε απομνημονεύσει. Στο δρόμο έπεσε σε Γερμανική περίπολο. Τους αντελήφθη έγκαιρα και πρόλαβε να το μασήσει και να το καταπιεί.
Όταν οι Ιταλοί αποχώρησαν , για να διαφύγουν από τους Γερμανούς που τις έψαχναν να τις συλλάβουν, η Οργάνωση τις φυγάδευσε στο Κάιρο, όπου είχε ήδη φυγαδευτεί το στέλεχος της Οργάνωσης Τηλέμαχος Δασκαλάκης , σύζυγος της Τιτίκας, του οποίου πρόλαβε και έκλεισε τα μάτια. Επέστρεψαν μετά την απελευθέρωση.
Μεταπολεμικά παρασημοφορήθηκαν για την δράση τους από την Βασίλισσα της Αγγλίας. Με τα γεγονότα της Κύπρου, επί Χάρτιγκ ,σε ένδειξη διαμαρτυρίας τα επέστρεψαν, συνοδευόμενα από μία επιστολή κόλαφο για την πολιτική τους , δεδομένου ότι η Αγγλία είναι και μία από τις Εγγυήτριες Δυνάμεις της Κύπρου.
Πηγές Πληροφοριών και βιβλιογραφία που αναφέρεται η δράση τους:
- Μαρτυρία Χριστοθέας Χαλαμπαλάκη-Αλεξανδράκη, στο Στέφανο Κορτσιδάκη (Γιατρό) και στη κόρη της Ροδάνθη Αλεξανδράκη-Κριτσωτάκη, Ηράκλειο1993
- Απομνημονεύματα Μιχάλη Ακουμιανάκη , Εφημ. « Μεσόγειος», 1999
- Κάβος Γ. « Γερμανοϊταλική Κατοχή και Αντίσταση Κρήτης»,1991
- Γιώργος Καλογεράκης. Λασίθι, η Συνθηκολόγηση των Ιταλών
- Χριστοθέα Χαλαμπαλάκη. Εφημ. « Πατρίς»
- Υπουργείο Εθνικής Άμυνας. 9/3/1955
- Χορήγηση Αναμνηστικών Μεταλλείων Εθνικής Αντίστασης
- Α.Μ.Rendel. « Appointment in Crete»
- Νικ.Κόκονας «Γερμανοϊταλική , Αντίσταση, συμμαχικές αποστολές, Κρήτη 1941-45». Η Βρετανική Έκθεση ( Φέρμορ, Χιούζ, Στόκμπριτζ)
- Βρετανοί κατάσκοποι στην Κρήτη 1941-45
- Καραβαλάκη Ι.Μ.-Έρευνα.
- «Αντάρτικη Ομάδα Ανατ. Κρήτης». Βικελαία Βιβλιοθήκη
- «Φρούριο Κρήτη1941-44». Χαροκόπου Γ.
- Εθνική Αντίσταση Κρήτης 1941-45. Θοδωράκη Ασκληπιού
- «Η φυγάδευση του Στρατηγού Κάρτα και του Επιτελείου του»
- Μιχάλη Κοκολάκη. «Ανατολική Κρήτη, κατοχή, αντίσταση, εμφύλιος» Αθήνα 1998
- Μουρέλλου Ιωάννη. «Η μάχη της Κρήτης, Αντίσταση.» Β΄Τόμος
- Αντώνη Σανουδάκη. Αφήγηση Κίμωνα Ζωγραφάκη, Καστέλλι , 2005
- Εμμανουήλ Πετράκη. « Η Εθνική Οργάνωση Κρήτης (ΕΟΚ)», 1953
Σημ. Η Μελέτη πραγματοποιήθηκε με την συνεργασία της Ροδάνθης Αλεξανδράκη-Κριτσωτάκη ,Καθηγήτριας της Σχολής Διοίκησης και Οικονομίας του Ελληνικού Πανεπιστημίου Ηρακλείου Κρήτης. Κόρη της Χριστοθέας.
Ορισμένες πληροφορίες προέρχονται από τις αναμνήσεις της Τιτίκας και της Χριστοθέας ( εξαδέλφες του άντρα μου) σε ιδιαίτερες συζητήσεις που είχαμε.
Λογιάδου Δέσποινα
Οικονομολόγος-Στατιστικός – Πρόεδρος Ένωσης Γυναικών Ελλάδας (Ε.Γ.Ε.) – Αντιπρόεδρος Συνδέσμου Ελληνίδων Επιστημόνων (Σ.Ε.Ε.) – π. Διευθύντρια ΕΛ.ΣΤΑΤ